Kei aku whakaniwha, kei aku whakamīrei

Kei aku manu tatangi whakatiriripa o kupu rirerire, kei aku mōtoi kahurangi, kua uru tomokia te whatitoka o kupu rirerire. Kia are pīkari mai ki ēnei kupu whakamiha āku i ngā āhuatanga o te wā.

Kia raumaharatanga noa ake ahau ki ngā taniwha hikuroa, nā rātou tēnei ara i tārai i te huanui ki anamata. Ko ngā poupou o ngā pae whakawā i onamata, i tokona e rātou te huarahi mā mātou te iwi e tau nei. Ka noho tāhūhū tonu ngā whakaakoranga, i whakatōkia e o mātou pakeke, hei huarewa mō te āpōpō. Nei au ka noho whakaiti.

Kaiwhakawā.

He nui ngā āhuatanga o te kaiwhakawā e kitea ai, engari he rerekē ki tēnā taumata, ki tēnā taumata. Ko tā te kaiwhakawā mahi, he tirotiro ki ngā tūāpapatanga o ngā mahi a te rēhia. E kimi ana, e hahau ana i te atuatanga o ngā mahi hakahaka. He aha tāku e kōrero nei? Anei ētahi tūāpapatanga o ngā mahi hakahaka, kei te mimiti haere.

Wiriwiri

He tohu tēnei o te oranga tonutanga o te tangata. Nō mai rā anō tēnei āhuatanga, kua whakatōkia e ō mātou kaiako, e ō mātou pakeke. Ko tā te kaiwhakawā e kimi ana, inā, kei te wirihi katoa  te rōpū. Kua kitea e au, e wiriwiri ana a ringa katau, engari, e noho wiri-kore ana a ringa mauī.

Te hāngai o ngā mahi ā-ringa ki ngā kupu

Me hāngai ō kupu ki ngā mahi ā-ringa, e pai ai tō whakarākei i tāu e hiahia nei. Kua kitea e au, e mea ana ngā kupu “Ka hikitia ai ko te toki” engari, he rerekē ngā mahi ā-ringa ki tā te kupu e puta mai ana i ngā waha o ngā kaihaka.

Takahi

He iho pūmanawa tēnei o te ao hakahaka. Mā te manawataki e pai ai te ārahi i te kapa. Kia kotahi te takahi, heoi, kia kaua e pakihore.

Te ihi, te wehi, te wana.

Mai i te tīmatatanga o ngā mahi hakahaka, tae noa ki te mutunga. Me puta mai a Ihi, me puta mai a Wehi, me puta mai a Wana. Mā ēnei iho pūmanawa e taea ai e te tinana o te tangata te korikori. 

Kaihoro

Kua kitea e tātou ngā auahatanga o tēnei reanga whakatipu. He pai te auahatanga o ngā nekenga, inā, e marama ana te whakaminenga me ngā kaiwhakawā, ki ngā kupu e taka mai ana i te waha. Kei te ia o ngā kupu te māramatanga o ngā waiata. Mā reira e mōhio ai te whakaminenga me ngā kaiwhakawā ki ngā pakiwaitara/hītori/kōrero ō nehe, e kōrerohia nei e tērā kapa. Kia tūpato e hoa mā, kei ngaua koe e kaihoro.

Māramatanga

Kia mātua mōhio te tangata ki tāna e waiata ana, ki tāna e haka ana. He takoto noa tēnei mō ngā Kura Kaupapa, Wharekura, Kura Māori puta noa i te rohe. Engari anō mō ngā kura auraki. He āhuatanga hou kei te akohia e rātou.  Mā ngā kaiako ēnei akoranga e mirimiri ki ngā hirikapo o ngā tamariki, e whai hua ai rātou i te papa tūwaewae.

Mā ēnei iho pūmanawa e whai hua ai ā tātou tamariki ki te ao hakahaka. Ki te kore e riro i a rātou ngā iho pūmanawa o te ao haka, kā pēhea rā te āpōpō?

Kei te kake haere te kounga o ngā mahi hakahaka ki roto i Te Whanganui ā tara. Me ngana tātou (te hunga hakahaka) ki te taunaki i ngā kura auraki, kia hikitia ai ko te kounga o ngā mahi kapahaka ki ēnei o ngā kura e kōrerohia nei. Āe, ētahi o ngā kura auraki, kei te kake rātou ki te tihi o kounga, heoi, ētahi o ngā kura auraki, kei te noho mātāmuri ngā mahi kapahaka, nā whai anō ka kitea. Kāore anō kia kitea e au ngā panonitanga o ngā taera ā tēnā kapa, ā tēnā kapa. Mārakerake te kitea ngā taera a ngā kaiako. Heoi anō, atu i tērā, ehara i te mea, he panonitanga nui. 

Hei whakairinga ake mō te kete kōrero, ka pēnei

Kia kaha rā koutou ngā kaiako. Kei a koutou te mana whakahaere o ngā mahi hakahaka i tō ake kura. Ki te hē ō whakaakoranga, ka pēhea rā te ara hei hīkoinga mō te āpōpō? Me kounga ngā whakaakoranga e whai ai ā tātou tamariki i te huanui ki anamata. He toki ngao tū, he toki ngao pae, he toki ngao matariki. He toki kei runga, he toki kei raro. Tēnei te tira hou, tēnei e haramai nei.   

Kāti, ko tā He Muka he whakaputa kōrero ki te reo Māori. Ko ngā tirohanga, whakaaro rānei kei roto i te tuhinga nei he mea whaiaro nō te tangata nāna te kōrero i tuhi. Ka mutu, kāore i te whakaatu i ngā whakaaro o, i ngā kōrero a, rānei, Te Taura Whiri i te Reo Māori, āna kaimahi, tana pae whakahaere, tana poari rānei, tae atu rā ki ngā tari, ngā pakihi rānei e whai pānga ana ki Te Taura Whiri i te Reo Māori, ahakoa te hononga, hāunga i ngā mea kua āta whakahuatia ake ai.  Ehara ēnei tirohanga, whakaaro, kōrero rānei i te mea whakaiti, whakahē rānei, i te iwi, i te hapori, i te rōpū, i te tari, i te pakihi, i te tangata rānei.