Tētahi o ngā Heamana Ngātahi o Te Mātāwai, Te Waihoroi Shortland

E tiakina ana e Te Mātāwai mā ngā iwi, mā ngāi Māori me ngā hapori reo Māori te whakakitenga kia whakahaumanutia te reo Māori hei reo ūkaipō.

Ā-whakahaere nei, e whakapono ana mātou ko te hapori kei te uho o ā mātou mahi katoa. E whakapono ana mātou e mōhio ana a ngāi Māori me pēhea e āwhinatia ai te whakarauoratia o te reo Māori i ō rātou ake whānau, iwi me te hapori whānui. Nō reira, ko te wāhi ki a mātou ko te kimi ara auaha hei āwhina i te tupu me te oranga tonutanga o te reo Māori – i ō tātou kāinga me ngā hapori.  

E toru ngā mahi matua a Te Mātāwai hei uruparenga ki ngā hiahia kia whakarauoratia te reo Māori:  

1. Te Mātāuru – haumitanga. He pūtea haumitanga whakataetae tēnei i whakatūria hei tautoko i ngā kaupapa whakarauora i te reo Māori i te kāinga me te hapori. Mai i tō mātou pounga i te 2017, kua haumitia e mātou tētahi $12 miriona kia whakarauoratia tō tātou reo e ō tātou iwi.

1. Te Matatū – hautūtanga. E mahi tahi ana mātou ki ngā hoa whai wāhi o te kāwanatanga, tae atu ki ngā tari Karauna, i te horopaki o Te Whare o Te Reo Mauri Ora, ki te tāpae kupu ārahi mō te whakarauora i te reo Māori me te tautoko i ngā mahi whakarauora a te Karauna, ina whai tikanga, ina whai painga rānei ngā putanga ki ngā whāinga o te Maihi Māori.

Ko tētahi tāpuatanga i te 2019 ko te whai wāhi atu ki te whakanui i te reo me te haka i Te Matatini ki te Ao i te Huitanguru 2019. Kātahi anō ka whakahaeretia te taiopenga ki Te Whanga-nui-a-Tara mō tētahi rua tekau tau, me te āhei o Te Mātāwai ki te hīkoi haere i te hapori ki te kōrero tahi ki te iwi mō ō rātou moemoeā, ō rātou wawata mō te whakarauora i te reo ki tua. Rere whakarunga ana ā mātou whakapāpātanga pāhopori i taua wiki, me te aha, neke atu i te 25,000 tāngata i titiro ki ā mātou whakairinga kōrero. I tata huarua anō te maha o ngā waitohu mai mō ā mātou ē-pānui. He oranga ngākau te tū tuatahi ki te taha o Te Taura Whiri i te Reo Māori i raro i te maru o  Te Whare o te Reo Mauri Ora – me tō mātou whakapono e kore e mutu i konei. 

1. Te Mātātupu – mahi rangahau. I tēnei tau ko te arotahinga ko te whakarite i tētahi Raupapa Rangahau Rautaki mō te toru tau me te tono kaupapa rangahau ka tautoko i te haumitanga whai tikanga, te hautūtanga papai me te taunakitanga ruarangi.

E whā ngā mātāpono matua kei te tūāpapa o te Raupapa Rangahau Rautaki.  Ka mau tonu ngā mātāpono nei ki te tirohanga kaupapa Māori, me te hua o ēnei ka āta whai tonu ā mātou mahi i te tikanga mahi me te tikanga matatika papai. Koia ēnei ngā mātāpono e whā:  

1. Mana Māori: kia whakaatu te mahi rangahau i te mana me te take tōmua a ngāi Māori mō ngā take reo tōmua a ngāi Māori
2. Mana Tangata: ka hua mai te mahi rangahau i te piki ake o te raukaha me te āheinga mō ngā hapori Māori, ngā Kāhui ā-iwi
3. Mana Motuhake: ka tonoa matuahia te mahi rangahau hei ārahi i te whanaketanga o te reo Māori
4. Mana Tiaki: ka whai te mahi rangahau i ngā tikanga mahi o te kaupapa Māori.

E whakahī ana mātou kia noho hei kaihautū ki te hāpai i te reo Māori ki Aotearoa nui tonu me te waihanga huarahi mō te kōrerohia, te rangona, te noho mārama ki, me te arohatia o te reo Māori, ahakoa kei hea te tangata i tōna ara whai i te reo.