Tērā te wā, he pae tawhiti noa te haere ki Ūropi whāō ai ngā hua o reira. Taka rawa ki te karanga a Pāpā Tīmoti i tana whakaopeti mai i Te Tira Haere Tuawhā o Te Panekiretanga o Te Reo, ka tahuri atu ai tērā moehewa ngōku kia pae tata!

Ko ngā kaupapa matua o te haere, ko te mātai i te ora o te reo o iwi kē ki whenua kē tērā. He tirotiro i ngā ara e takahia ana e ngā iwi o te whenua Airihi, te whenua Kōtimana, te whenua Wēra me te whenua Pākihi kia ora mai anō ai ō rātou reo me kore noa e tūpono he tino tauira hei whāinga mā mātou. Ko te torotoro i ngā whenua i ahu mai ai ō mātou tūpuna kiritea tērā.

He tira nui tonu tō mātou, ko tōna 38 tāngata nō ngā rangapū katoa, waihoki, nō ngā iwi katoa. I haere ngātahi me ngā whakaaro nui i te kotahitanga o mātou i tēnei kaupapa whakahirahira nei. Katoa, katoa ngā kare ā-roto e taiatea ana, e whakaihiihi ana i mua i te haere - he aha kei tua i te awe māpara? He aha ngā kai e whara i ahau?

Nō te 20 o Haratua i rewa ai te waka o Te Tira Haere ki te motu kākāriki o Airangi. I renarena ai te taukaea i waenga i a mātou ko Aoife Finn i tōna whare wānanga o Trinity, ā, waingōhia ana mātou ki te whakarongo uka ki ngā pūkenga whakarauora reo i reira. Ko Ciarán Mac Giolla Bhéin nō Belfast tō mātou kaitiaki e okea ururoatia ana. Kua titi rawa ki te ngākau te wāhi o Ros Muc me ngā kōrero mō Pádraic Pearse - nāna i hinga kia ora ai tōna reo.

I tatū te pātuki tahitanga o te manawa Māori i te maunga tapu o Dunadd i Kōtirangi. I reira, i whakamānawa atu mātou i te tikanga uruuruwhenua me te rongo i te wairua māori o tērā wāhi. Whakamīharo ana au ki tō mātou kaitiaki, ki a Adhamh O’Broin rāua tahi ko tana tamāhine. Hei tā Parāone, “E kaha ana tētehi tokoiti i roto i te iwi Kotirangi nei ki te whakaora i ērā āhuatanga i roto i a rātou, me whērā anō tātou te Māori”.

I Wēra, i torotoro atu mātou ki te Urdd Eisteddfod, he hui reo taketake mō ngā tamariki o te kura tuatahi. Ānō nei ko Te Matatini tērā tū taiopenga engari, ko te oranga o te reo kē tōna papa. Pērā rawa te haruru pai o tā mātou haka ki te whakangahau i te marea rā, inamata, kua karangahia mātou he ‘reo activist’ i te niupepa o te motu! Ka nui te matihere ki a Sioned Hâf i te mākohakoha o ngāna whakaritenga mō mātou.

Tau atu ana ngā waewae ki te tāone nui o Bilbao i waenganui pō, i Peina, he pārekareka te noho i tōna tīmatanga tae atu ki tōna whakamutunga. Me uaua ka rongo i te reo Pākehā, ko te euskara te reo matua puta, puta i te rohe rā. I reira, i pakaru mai te kōrero kua whakawhiwhia a Tīmoti ki te karangatanga Tā. Ko te whakanui i a Pāpā i tō mātou hōtēra te puru rourou o te haere ki Ūropi.

Tē taea e ngēnei kupu itiiti noa iho nei te momohotanga o tēnei haere te whakaahua. Wheoi anō, kei tōku reiputa, kei ngōku piringa o Te Tira Haere Tuawhā, e tika ana te kōrero, ‘Me haere i raro i te kāhu kōrako, kia kai i te kai, kia whiwhi i te taonga’.